Leerstoel P.W. Segers

In het kader van de Leerstoel P.W. Segers, genoemd naar de leidende figuur uit de naoorlogse christelijke arbeidersbeweging, verwelkomden UCSIA, de Faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen, het Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck (CSB) en het Instituut voor Ontwikkelingsbeleid en -beheer (IOB) prof. dr. Branko Milanović van 19 tot 21 september 2017 voor een lezing met paneldebat en een doctoraal seminarie.

Door hun sterke economische groei konden bevolkingsrijke Aziatische landen zoals China of India de inkomensgroei van Europa en Noord-Amerika bijbenen. Veel mensen wereldwijd verdienen nu het mediaan wereldinkomen. Aan hun linkerhand vinden ze een groep van 10% wereldburgers in absolute armoede, aan hun rechterhand een kleine groep van enkele % superrijken. Tegen 2050 zal de ongelijkheid tussen landen verder afnemen, maar de ongelijkheid binnen arme en rijke landen zal toenemen. Dat heeft destabiliserende sociale en politieke gevolgen. De ‘olifant-curve’ toont dat het inkomen van de lagere middenklasse in de USA en het Verenigd Koninkrijk stagneert. Ze voelt zich voorbijgestoken door de werkende bevolking in het opkomende Azië die rijker wordt en ze vreest dat die jobs zal wegkapen door goedkope export of outsourcing van productie. Dat verklaart volgens sommigen het populistische stemgedrag voor Brexit en Trump.

De gastspreker meent dat de klassieke instrumenten voor inkomensherverdeling zoals progressieve belastingen, sociale verzekeringen en transfers niet meer werken. Hij is voorstander van gelijke kansen, ook wereldwijd, en verwacht heil van massieve investeringen in scholing en opleiding of belastingvoordelen voor armen in plaats van fiscale cadeaus aan rijke aandeelhouders. Zo krijgen arme mensen in arme landen sleutels voor een hoger inkomen.

Nieuwe migratiegolven vallen slecht bij de publieke opinie in het Noorden omwille van veel redenen en angsten. Toch is prof. Milanović gewonnen voor circulaire migratie met een tussenliggend statuut van burgerschap. Het beschermt de lonen en arbeidsvoorwaarden van migranten op basis van multilaterale overeenkomsten, maar door een beperking van de verblijfsduur, hogere belastingen of lagere sociale voordelen krijgen ze niet dezelfde rechten als de ingezetenen van het land waar ze werken. Publiek en panel wikten deze zienswijze. In België werken hoe dan ook 100.000 migranten illegaal in laagbetaalde jobs en zonder sociale bescherming. Sommigen hebben het moeilijk met het utilitair karakter van het voorstel. In de Golfstaten komt ‘openheid voor migratie’ bijna neer op tolereren van slavernij.

Regeringen, werkgevers en werknemers aanvaarden toegenomen migratie onder voorwaarden zoals in het ILO Fair Recruitment Initiative. Het ILO Global Compact on Migration (2018) steunt op het principe dat sociale bescherming en arbeidsrechten niet mogen verschillen tussen nationale en buitenlandse werknemers.

De Universiteit Antwerpen verwelkomde prof. Branko Milanović van 19 tot 21 September 2017 voor een debat over wereldwijde inkomensongelijkheid. Hij werd uitgenodigd door de Faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen, het Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck (CSB), het Instituut voor Ontwikkelingsbeleid (IOB) en het Universitair Centrum Sint-Ignatius Antwerpen (UCSIA). Hij sprak de aanwezigen toe bij de opening van het academisch jaar van het IOB, nam deel aan een doctoraal seminarie en gaf een lezing met een panelgesprek in het kader van de Leerstoel PW Segers.

WERKTEN MEE: Luc Cortebeeck (Internationale Arbeidsorganisatie), Mery Ferrando Gutierrez (UCL), Branko Milanović (City University of New York), Bogdan Vanden Berghe (11.11.11) en de rector, docenten en doctoraatsstudenten van de Universiteit Antwerpen: Bea Cantillon en Koen Decancq (CSB Herman Deleeck), Tom De Herdt (IOB), Guido Erreygers (Departement TEW), Rosana Martinelli (IOB), Stefaan Marysse (emeritus IOB), Lorena Zardo Trindade (CSB Herman Deleeck), Herman Van Goethem (rector) en Sunčica Vujić (Departement TEW).

UCSIA organiseerde deze lezing en debat op 19 september 2016 samen met het Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck (Universiteit Antwerpen) in het kader van de leerstoel die genoemd wordt naar P.W. Segers, een leidende figuur in de naoorlogse christelijke arbeidersbeweging.

Een onvoorwaardelijk basisinkomen voor iedereen is één van de voorstellen voor meer inkomensgelijkheid. Philippe Van Parijs en Toon Vandevelde beschreven de historische en humanistische wortels van de idee die sinds enkele decennia uitgedragen wordt door het Basic Income European Network (BIEN). Experimenten tonen aan dat de verdiensten van het universeel basisinkomen pas echt tot uitdrukking komen wanneer het burgers aanzet tot een ander keuzegedrag op de arbeidsmarkt. Dat is alleen het geval wanneer het experiment voldoende groot is en lang duurt. Maar om die stap te zetten, ontbreekt stevig overtuigingsmateriaal. De introductie van een universeel basisinkomen maakt volgens Van Parijs bijgevolg alleen kans als utopische droom.

Veel vragen rijzen wanneer men het universeel basisinkomen afweegt tegenover bestaande instrumenten voor een beleid tegen armoede en voor sociale bescherming. Wie in een universeel basisinkomen een hefboom ziet voor meer persoonlijke keuzevrijheid in de vormgeving van leven en loopbaan, vindt het minder relevant of het basisinkomen hoger of lager uitvalt dan de armoededrempel. Het basisinkomen alleen bestemmen als bijstand voor armen werkt stigmatiserend en maakt een administratie nodig, waardoor het argument van eenvoud en toegankelijkheid wegvalt.

Het debat toonde aan dat de sociale partners – vakbonden én werkgevers – hun vertrouwen behouden in het bestaande systeem van sociale zekerheid en bescherming dat ze willen hervormen, maar niet opgeven. Voor hen betekent de overgang naar een onvoorwaardelijk universeel basisinkomen ter wille van ‘ideële’ motieven een onverantwoorde sprong in het onbekende. De voorstanders van een basisinkomen voeren aan dat het huidige systeem van sociale zekerheid sinds een eeuw steunt op een belasting van de meerwaarde gecreëerd door arbeid in ondernemingen. De welvaartsgroei komt vandaag steeds meer tot stand door technologische innovatie die breder is dan een combinatie van arbeid en ondernemerschap. Voor hen is een universeel basisinkomen de nieuwe ‘sociale zekerheid 2.0’ die wordt gefinancierd door belastingen op robots of verbruiksbelastingen op niet-duurzame energiebronnen, gekoppeld aan een herverdeling van het beslissingsrecht.

WERKTEN MEE: Bernard Buysse (VBO), Roland Duchâtelet, Chris Serroyen (ACV), Toon Vandevelde (KU Leuven), Philippe Van Parijs (UCL).

UCSIA organiseert samen met het Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck (Universiteit Antwerpen) de Leerstoel P.W. Segers die genoemd is naar deze leidende figuur in de naoorlogse christelijke arbeidersbeweging. De editie 2015–2016 onderzocht twee van de voorstellen die prof. Tony Atkinson formuleerde om de ongelijkheid van inkomens en vermogens terug te dringen.

De lezing en het debat van maandag 21 maart 2016 onderwierpen allerlei voorstellen voor kapitaaltoelagen aan een nader onderzoek. Nicolas Barr legde uit hoe de Britse regering volgens zijn plannen studietoelagen omzette in leningen en de inschrijvingsgelden door de universiteiten zelf liet bepalen. Hij gaf concrete bewijzen dat de studiekansen van de zwaksten hierdoor verbeterden. Ides Nicaise berekende dat Europa 20 miljoen mensen boven de armoedegrens zou kunnen tillen door alle ongekwalificeerde volwassenen een basiskwalificatie hoger secundair onderwijs te bezorgen. Paul Yperman getuigde dat alle financiële en andere inspanningen van de overheid voor een meer toegankelijk onderwijs pas werkelijk baten waar leerling, ouders, schoolbestuur en overheid zich persoonlijk engageren en krachten bundelen.

Op 18 april 2016 luidde de vraag of overheid, onderzoekers, gebruikers, sociale partners … de technologische ontwikkeling kunnen sturen zodat innovatie meer mensen aan het werk houdt en een inkomen bezorgt. Robert Went stelde op basis van het rapport De robot de baas dat dat wel degelijk het geval is. Christa Sys en Jan Blomme volgen de technologische ontwikkelingen en nieuwe overslagtechnieken in de havens op de voet en argumenteren dat de eruit voortvloeiende productiviteitsverhogingen toegelaten hebben om de werkgelegenheid in de Vlaamse havens te verdedigen. Maar ook daar komt harmonie tussen people, profit en planet niet zonder overleg. Het debat met verschillende betrokkenen en de zaal toonde aan dat technologische vernieuwing vragen en uitdagingen inhoudt die ver voorbij het oude ‘voor’ of ‘tegen’ gaan. Op lange termijn vergroot technologische innovatie de welvaart en houdt ze kansen in op sociale innovatie zoals éénzelfde sociaal statuut voor al wie in de ‘deeleconomie’ werkt.

WERKTEN MEE: Nicolas Barr (London School of Economics), Jan Blomme (Vlaams havencommissaris), Bea Cantillon (Universiteit Antwerpen), Georges Delcroix (DDEL Portfolio Solutions), Gilbert De Swert (ACV), Stefaan Marysse (Universiteit Antwerpen), Ides Nicaise (HIVA/KU Leuven), Monique Ramioul (HIVA/KU Leuven), Christa Sys (C-Mat, Universiteit Antwerpen), Nico Tanghe (De Standaard), Frank Vandermarliere (Agoria), Antoon Vandevelde (KU Leuven), Robert Went (Wetenschappelijke Raad voor het het Regeringsbeleid, Nederland), Paul Yperman (SJ-colleges).