Visietekst
Religie, Cultuur & Samenleving

UCSIA biedt een platform voor de uitwisseling van wetenschappelijke bevindingen in het domein van religie, cultuur en samenleving en hun onderlinge relaties. Daarbij onderscheidt UCSIA volgende thema’s.

Met de focus op religie blijft UCSIA trouw aan zijn wortels: de christelijke traditie in het algemeen en de jezuïetentraditie in het bijzonder. Dat betekent we met een open en positieve ingesteldheid naar onze eigen leefwereld kijken; dat het particuliere onderzocht moet worden om iets te kunnen ontwaren over het universele. Gedegen kennis over religies en levensbeschouwingen is essentieel om staande te blijven in het maatschappelijk debat, maar ook om de eigen spiritualiteit cognitief te onderbouwen.

Daarnaast is de relatie tussen levensbeschouwing en exacte wetenschap een belangrijk thema voor UCSIA. Hoewel we als mens niet gereduceerd kunnen worden tot biochemie, neurologie, psychologie of sociologie, leren deze disciplines ons iets over het hoe en waarom van religieuze ervaringen. De grensgebieden tussen wetenschap, moraal en zingeving wil UCSIA verder verkennen.

UCSIA onderschrijft het inzicht dat religie niet te herleiden valt tot louter een privézaak. Meer zelfs, religie kan een wezenlijke bijdrage leveren aan de opbouw van de samenleving. In de ignatiaanse spiritualiteit wordt dit uitgedrukt met het Latijnse woord ‘magis’, dat ‘meer’ betekent en doelt op het groeien in dienstbaarheid aan God én de naaste. Ook vandaag blijven mensen hunkeren naar zingeving en vaak maken allerlei kunstvormen – literatuur, poëzie, muziek, beeldende kunst, dans… – deel uit van hun levensbeschouwelijke lifestyle. Op maatschappelijk vlak werkt dit door in hun zoektocht naar verbindende metaverhalen, naar zin in de persoonlijke vrijheidsbeleving. Institutionele religies, die doorgaans de belichaming zijn van een gemeenschap, van de verbinding met iets wat groter is dan jezelf, gaan evenzeer op zoek naar de ruimte waarin persoonlijke religieuze ervaringen kunnen gedijen. Door deze thema’s aan te snijden, hoopt UCSIA het debat over religie in de publieke sfeer op een rationele manier te voeden, institutionele religies weerbaar te maken in hun publieke stellingname en tegemoet te komen aan de maatschappelijke en intellectuele nood aan verdieping.

Dankzij duurzame partnerschappen met verschillende organisaties uit het (institutionele) levensbeschouwelijke veld, wil UCSIA de aandacht vestigen op een reeks terugkerende thema’s: joods-christelijke relaties, islam, geestelijke gezondheidszorg, studentenpastoraat, religie en wetenschap, godsdienstonderwijs, interlevensbeschouwelijke dialoog, erfgoed en mystiek. Een zwaartepunt van de themalijn ‘religie, cultuur en samenleving’ is de jaarlijkse zomerschool ter ondersteuning van jonge internationale onderzoekers uit de humane wetenschappen. Ten slotte worden er binnen de themalijn verschillende activiteiten aangeboden die tegemoet komen aan actuele maatschappelijke kwesties, zoals bijvoorbeeld identiteit en cultuurchristendom, spiritualiteit, kerkopbouw…

Thematische focus voor volgende jaren

Driejarenprogramma met 3 onderdelen:

Subtiele talen

In een seculiere tijd zoekt de mens naar nieuwe manieren om transcendentie of een diepere ‘zin van het leven’ ter sprake te brengen. Deze nieuwe manier is ‘subtiel’ te noemen. Nieuwe uitdrukkingen van het transcendente zoeken paradoxen en grensgebieden op: tussen heteronomie en autonomie, tussen traditie en zelfontwerp, tussen aangesproken worden en zelf spreken of creëren, tussen macht en kwetsbaarheid.

UCSIA geeft de komende jaren binnen deze themalijn ruimte aan activiteiten die te maken hebben met:

1. Nieuwe culturele expressies van onze verhouding tot het religieuze en transcendente. In dit verband gaat UCSIA een nauwe samenwerking aan met de pastorale diensten van de O.L.V.-kathedraal Antwerpen.
2. Subtiele ethische en levensbeschouwelijke talen in politiek, zorgsector, onderwijs en gevangeniswezen.

MIT: Mens In Technologie

De hedendaagse mens baadt als het ware in de technologische apparaten. Deze apparaten sturen ook in toenemende mate ons gedrag, via algoritmen en big data. Hoe beïnvloedt technologie ons mens- en wereldbeeld?

UCSIA zet de komende jaren in op de normatieve debatten die nieuwe technologie met zich meebrengt. Subthema’s zijn: internet of things, bankdiensten op basis van algoritmen, genetische screening, neurowetenschappelijke benadering van religie. Sommige activiteiten zullen overlappen met de themalijn ‘Economie & ethiek’ en de UAntwerpen-leerstoel ‘Economie van de Hoop’.

Geestelijke duurzaamheid

Iedereen kent de 17 SDG’s of duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties.

UCSIA voegt daar een 18^de SDG aan toe: geestelijke duurzaamheid. Cultuur, religie, spiritualiteit… zijn belangrijke bronnen voor reflectie en reiken verbindende verhalen aan.

UCSIA gaat voor minstens 3 jaar een samenwerking aan met KSGV, en dan vooral met de Vlaamse afdeling.

UCSIA werkt rond dit thema ook nauw samen het departement Huisartsgeneeskunde van Universiteit Antwerpen en met Palliatieve Hulpverlening Antwerpen vzw (PHA).